Een nooit geziene crisis, wat nu?
De coronacrisis was nog niet voorbij, of we zagen een forse heropleving op de arbeidsmarkt. Zo luidde de teneur in ons jaarlijkse Dynam rapport voor 2021. Mede dank zij het vereenvoudigde stelsel van tijdelijke werkloosheid, momenteel verlengd tot eind juni 2022. In een nieuwe Viona studie kijken we achteruit om vooruit te blikken op de vraag: wat nu met de tijdelijke werkloosheid wegens corona-overmacht ? Het onderzoek identificeert welke factoren kunnen spelen bij een uitdoofscenario, op basis van een analyse van het eerste coronajaar. Dan blijkt dat niet enkel de gekende noodlijdende sectoren zoals horeca, luchtvaart, reisbureaus of evenementen ertoe doen. Ook houdt het beleid best rekening met de lagere performantie van het bedrijf pre-corona, kleine ondernemingen en startende werkgevers, en ondernemingen met een groter aandeel 50-plussers.
De economische schok van de coronacrisis had een grote impact op hoeveel arbeid bedrijven en sectoren in België nodig hadden. Hoe pasten werkgevers het arbeidsvolume aan in reactie op deze schok, en welke factoren kunnen het gebruik van tijdelijke werkloosheid op bedrijfsniveau verklaren? Het VIONA-onderzoek ‘Een nooit geziene crisis, wat nu?’ biedt een antwoord op deze vragen.
Werkgevers deden een beroep op meerdere strategieën om het arbeidsvolume aan te passen tijdens de coronacrisis in 2020. Dit VIONA-onderzoek focust op vijf maatregelen of instrumenten die de werkgevers gebruikten om de daling van het arbeidsvolume te ondervangen: tijdelijke werkloosheid, het terugschroeven van aanwervingen, het laten toenemen van de uitstroom, een veranderde inzet van uitzendarbeid, en een veranderde inzet van studentenarbeid. Uit het onderzoek blijkt dat de sectoren vaak een combinatie van deze strategieën gebruikten.
Ook wordt duidelijk dat de flexibiliteitsinstrumenten, namelijk uitzendwerk en studentenarbeid, gebruikt werden waar ze voor dienen. Bedrijven deden sterk minder beroep op deze tewerkstellingsvormen tijdens de eerste coronagolf, maar later in 2020 bereikten de uitzend- en studentenarbeid in heel wat sectoren opnieuw het precrisisniveau. Studentenarbeid en uitzendarbeid waren een belangrijke schokdemper tijdens het coronajaar 2020, maar zorgden ook voor tewerkstelling bij de eerste, prille heropleving van de economie eind 2020. Verder toont het onderzoek aan dat de arbeidsdynamiek verminderde tijdens 2020, met een opmerkelijke terugval in het aantal aanwervingen. Het stelsel van de tijdelijke werkloosheid speelde hierin een rol omdat het ervoor zorgde om zoveel mogelijk werknemers aan boord te houden en ontslag te vermijden. Zowel intersectoraal als binnen de sectoren zijn er verschillen in de impact van de coronacrisis en het gebruik van tijdelijke werkloosheid in 2020. De tijdelijke werkloosheidssteun blijkt, gecontroleerd voor sector, voornamelijk terechtgekomen te zijn bij bedrijven die het op korte termijn nodig hadden door de slechte vooruitzichten en de toestand van het bedrijf pre-corona. Zo wordt tijdelijke werkloosheid meer intensief gebruikt bij bedrijven met een lagere winstgevendheid en/of lagere arbeidsproductiviteit pre-corona. Zombiebedrijven of loss makers doen niet meer dan gemiddeld een beroep op tijdelijke werkloosheid. Kleine ondernemingen of starters – vaker financieel kwetsbaarder – doen een groter beroep op het tijdelijke werkloosheidsstelsel. Daarnaast doen ondernemingen die pre-corona al veel beroep deden op tijdelijke werkloosheid, tijdens 2020 ook meer beroep op het stelsel. Tenslotte blijken bedrijven met een groter aandeel 50-plussers meer gebruik te maken van tijdelijke werkloosheid, gecontroleerd voor andere factoren. Kortom, niet enkel de sector is bepalend voor waar het naartoe moet met het stelsel van tijdelijke werkloosheid.
Voor een overzicht van de publicaties, kan u hieronder klikken:
Deelrapport 1: Inzet van instrumenten door werkgevers ter aanpassing van het arbeidsvolume op de Belgische arbeidsmarkt
Deelrapport 2: Onderzoek naar de verschillen en determinanten van het gebruik van tijdelijke werkloosheid door Belgische werkgevers op het individuele bedrijfsniveau
Samenvatting: Reactiepartronen van werkgevers en sectoren tijdens het eerste jaar Covid, met focus op de aanpassing van het arbeidsvolume via het stelsel van tijdelijke werkloosheid (VIONA-template)
Een nooit geziene crisis, wat nu?
Lees hier de samenvatting van de VIONA-studie: