Één vliegtuig maakt het herstel van de luchtvaart niet

Met Swissport kent deze coronacrisis zijn eerste grote faillissement, voor Brussels Airlines hing tot voor het recente akkoord met Lufthansa de toekomst aan een zijden draadje. De verwachting is dat de luchtvaart pas in 2022 opnieuw zal aansluiten met het precorona-niveau. Vooralsnog blijkt de massale impact op de tewerkstelling het best uit de cijfers van tijdelijke werkloosheid. Hotspots van tijdelijke werkloosheid in de sector zijn het Vervoer door de lucht (nace 51), met 70,9% van alle loontrekkenden op tijdelijke werkloosheid (april), en Airport Handling op Brussels Airport, met meer dan 90%[1]. De cijfers liggen hoog, en dat is niet onverwacht. Wegens het sluiten van de grenzen werden de Belgische luchthavens immers gesloten voor het publiek. Alle activiteiten rond persoonsvervoer vanuit de luchthaven werden stopgezet. Met de geleidelijke opening van de sector, per 15 juni 2020, verwachten we in de komende maanden een geleidelijke afname van het aantal tijdelijk werklozen in de sector, al zal het gebruik van dit systeem in de luchtvaart niet meteen volledig verdwijnen.

Dynamiek in de luchtvaartsector

De sector van de luchtvaart is een erg turbulente sector. Zowel in de sector van het Vervoer door de lucht (nace 51) als in die van de Diensten in verband met de luchtvaart (=airport handling, nace 52.230) zien we grote jaar-op-jaar fluctuaties van de jobdynamiek. Beide dips tijdens en in navolging van de financiële crisis (2008-2009 en 2011-2013) kwamen bovendien hard binnen. We zien in deze periodes een groot aantal arbeidsplaatsen die verdwenen, terwijl er tegelijk minder jobs bijkwamen. Hierdoor werd de netto-tewerkstellingsevolutie sterk negatief. De dips zijn ook in de totale tewerkstelling zichtbaar; met grote uitschieters van het aantal actieve loontrekkenden in de sector van het Vervoer door de lucht.

Na 2013 kende de luchthavensector een geleidelijk stijgende netto tewerkstellingsevolutie, die in 2017-2018 zijn hoogste punt bereikt. Voorafgaand aan de coronacrisis zat de luchtvaart met andere woorden duidelijk in een groeiscenario. Dat blijkt ook specifiek op Brussels Airport, waar de tewerkstelling tussen 2017 en 2018 een sterke stijging kende[2]. Deze groei zal naar verwachting, onder andere door het faillissement van Swissport, sterk afgebogen (zo niet omgedraaid) worden. 

Profiel van tewerkstelling in de luchtvaartsector

Vooral in de sector van de Diensten in verband met de luchtvaart is de situatie acuut. Bijna het volledige personeel zit op tijdelijke werkloosheid en door het faillissement van Swissport verloren meer dan 1 400 werknemers op Brussels Airport hun job. Het betreft voornamelijk mannen (74,5%) en arbeiders (60,1%), die vaker dan gemiddeld in een deeltijds contract (53,1%) aan de slag waren[3]. Daarnaast waren er ook heel wat bedienden actief, in de typische kantoorjobs of in functies als de afhandeling van passagiers. Het grootste deel van de werknemers bevond zich in de leeftijdsgroep van 35 tot 50 jaar. Het aandeel 60-plussers bleef heel beperkt. Dat maakt de marge om in te zetten op vervroegde pensionering erg klein.

Met de evolutie van Aviapartner (die een lening verkreeg van de overheid van maximaal 25 miljoen euro en de handling op Brussels Airport hierdoor kan blijven verzorgen) en de geleidelijke heropening van de luchtvaart, zien de kansen voor de getroffen werknemers van Swissport er wat beter uit dan enkele weken geleden. Los daarvan, die kansen zijn eerder gemengd rekening houdend met hun profiel. Dat er een minderheid van laaggeschoolden in de sector aan de slag was (minder dan in sectoren als de catering, posterijen en koeriers, vrachtverwerking en opslag), maakt dat de kansen op een job in een andere sector groter worden. Voor arbeiders zal het echter moeilijker zijn gelet op de golf van herstructureringen in de industrie die wordt verwacht. Voor een andere job zullen zij eerder buiten de luchthaven, en buiten de eigen sector, moeten gaan uitkijken.

In de sector van de luchtvaartmaatschappijen is een hoger profiel aan de slag. Zo is maar liefst 46% van de werknemers hooggeschoold (op één na hoogste van alle luchtvaartsectoren[3] op Brussels Airport). Bovendien zijn hier bijna uitsluitend bedienden aan de slag (99,6%). Wellicht kunnen zij weer in de luchtvaart aan de slag eens de coronacrisis is weggeëbd. Maar in de tussentijd wordt best alles op alles gezet om een (tijdelijke) overstap naar een andere sector te helpen faciliteren.

[1] Zie: Hotspots van tijdelijke werkloosheid, hotspots van arbeidsmarktdynamiek (Vandekerkhove, Struyven, Goesaert & Vets, 2020).

[2] Te verschijnen: Het belang van Brussels Airport voor de werkgelegenheid in België (Vandekerkhove, Goesaert & Struyven, 2020)

[3] Zie: Dynamiek en profiel van de arbeidsmarkt op Brussels Airport (Vandekerkhove, Goesaert & Struyven, 2019)

Methodologische noot

De weergegeven sectorale arbeidsmarktdynamieken zijn gebaseerd op Dynam-cijfers. Hiervoor bekijken we de twee luchthavensectoren die via de nace-indeling gedefinieerd worden, op nationaal niveau. Het betreft nace 51, waar voornamelijk de verschillende luchtvaartmaatschappijen onder ressorteren, en nace 52.230, waarmee we voornamelijk de handling activiteiten capteren. De piek van de jobcreatie in deze laatstgenoemde sector in de periode 2007-2008, heeft te maken met de fusie van Virgin Express en SN airholding tot SN Brussels airlines in 2007. Dit leidde tot een sterke groei van de activiteiten op de Belgische luchthaven, die ook doorsijpelde in de sector van de diensten in verband met de luchtvaart. Die groei had zich nog verder kunnen doorzetten, maar toen kwam de crisis van 2008.

De gegevens over het profiel van werknemers, zijn gebaseerd op RSZ- en KSZ-gegevens zoals gebruikt in de VIONA-studie ‘Dynamiek en profiel van  de arbeidsmarkt op Brussels Airport’. Deze gegevens hebben specifiek betrekking op de twee sectoren (luchtvaarmaatschappijen en handlingactiviteiten) die gevestigd zijn op Brussels Airport. Beide sectoren samen zijn goed voor 1 op 4 van de totale tewerkstelling op Brussels Airport. In de studie worden daarnaast ook 16 andere sectoren gedefinieerd, gebaseerd op de classificatie van luchtvaartsectoren in de rapporten van de NBB.

Contact

• Professor Ludo Struyven, Tine Vandekerkhove, dr. Tim Goesaert, Onderzoeksgroep Onderwijs en Arbeidsmarkt (HIVA - KU Leuven)
• e-mail: ludo.struyven@kuleuven.be 
• tel: 016 32 33 41, gsm: 0485 16 08 86

Meer nieuwe cijfers, trends en duiding op www.dynamstat.be

Met dank aan RSZ, RVA, Aviato, KSZ, BISA, Departement WSE, IWEPS en de VIONA-Leerstoel Arbeidsmarktdynamiek